Słuchać i być słuchanym, czyli świadome porozumiewanie się z dzieckiem

Pielęgnowanie rozwoju umiejętności komunikacji dziecka jest istotnym czynnikiem jego właściwej adaptacji do otoczenia. Ponadto ma znaczący wpływ na codzienne budowanie wspólnej więzi, co przekłada się na odpowiednie zrozumienie emocji własnych i innych osób. Zatem jakie elementy są kluczowe w odpowiednim porozumiewaniu się z dzieckiem?

Język skrótowy czy opisowy?

Podobnie jak w codziennych sytuacjach należy dostosować formę wypowiedzi do odbiorcy, miejsca czy zdarzenia, tak i komunikacja z dzieckiem musi zależeć od jego wieku, umiejętności i rodzaju treści, która ma mu być przekazana. Kluczowym jest wybór odpowiedniego kodu językowego przez dorosłego. Skrótowy jest z definicji ograniczony, co nie oznacza, że jest mniej wartościowym. Stanowi szybki i jasny sposób przekazywania sobie informacji poprzez proste komunikaty typu „Podaj mi to”, „Zanieś tam, gdzie zwykle”. Świadczy on o uczeniu się wspólnego rozumieniu jakiegoś zjawiska, dzięki czemu porozumiewanie może opierać się o spojrzenie, gest, czy pojedyncze słowa. Kod opisowy jest natomiast bardziej rozwinięty, ponieważ pojawiają się w nim rozbudowane zdania. Jest on konieczny w sytuacjach wieloznacznych, wymagających logicznej argumentacji, czy doprecyzowania znaczenia. Takie komunikaty, jak „Zachowuj się ciszej, bo możesz obudzić siostrę”, mają za zadanie dokładnie wytłumaczyć zdarzenie i oczekiwaną reakcję. Dzięki nim dziecko zaczyna lepiej rozumieć otaczającą go rzeczywistość.

Zadawanie pytań i udzielanie odpowiedzi

W podtrzymywaniu każdej konwersacji znaczącą rolę odgrywają pytania. Umiejętność ich dobrego stawiania nadaje rozmowie dynamiki i wartości. W porozumiewaniu się z dzieckiem mają one szczególne znaczenie, ponieważ dzięki nim młody człowiek dowiaduje się wszystkiego o świecie, a także nawiązuje pierwsze relacje. Istotnym jest, by zarówno na nie odpowiadać, jak i kreować sytuacje, które będą motywować do stawiania kolejnych. Warto wykorzystywać prośby, które zachęcą do rozwinięcia podjętego tematu. Prośby ogólne jak np. „Nie rozumiem. Możesz powtórzyć?” sygnalizują, że dorosły aktywnie słucha i szczerze oczekuje odpowiedzi. Prośby o potwierdzenie cechują się powtórzeniem wypowiedzi dziecka i zapytaniem o poprawność zrozumienia. Natomiast można również poprosić o dodatkowe informacje lub uzupełnienie wypowiedzi. Dzięki temu dziecko ma możliwość wyrażenia swoich myśli i podzielenia się swoją opinią, co buduje jego światopogląd i pewność siebie.

Aktywne słuchanie

Umiejętność aktywnego słuchania i adekwatnego reagowania stanowi zachęcenie do kontynuowania wypowiedzi. Warto, by słuchanie odbywało się nie tylko poprzez przyjęcie i zrozumienie słów, ale także poprzez przyjęcie odpowiedniej postawy. Spójność komunikatów werbalnych i niewerbalnych daje poczucie stabilności i pewności, co umożliwia swobodny dialog. Rozwój językowy i poznawczy dziecka przebiega sprawniej, gdy dorosły reaguje na jego spojrzenia, gesty, zmiany mimiczne, wokalizacje. W ten sposób młody człowiek ma możliwość nauczyć się, które sygnały przyciągają uwagę oraz lepiej zrozumieć jego otoczenie. Dorosły powinien utrzymywać kontakt wzrokowy, obdarzać akceptującym uśmiechem, czy też potakująco kiwać głową. Pozwala to lepiej zrozumieć intencje dziecka, które powinno być postawione w roli kompetentnego źródła informacji. Niezależnie od popełnianych błędów, dziecko powinno mieć możliwość zaprezentowania informacji, których dorosły nie zna.