Czy czuję, że wystarczam? O co chodzi z moją samooceną?
Pragnienie bycia ważnym i docenionym jest naturalną potrzebą, a jej zaspokojenie daje siłę do działania, mimo napotykanych przeszkód na drodze. Wynikające z tego zadowolenie i pewność siebie pozytywnie wpływa na postrzeganie świata i własnej osoby. Zapewnia utrzymanie dobrostanu psychicznego i jest elementem, który znacząco oddziałuje na różne przestrzenie życia. Jednak co jeśli poczucie własnej wartości jest zaniżone i nieadekwatne?
Definicja samooceny
Samoocena postrzegana jest jako postawa wobec własnej osoby. Według Morrisa Rosenberga składają się na nią: własne poczucie spełnienia oraz odczuwanie akceptowania i docenienia przez innych. Jest ona kształtowana od najmłodszych lat w oparciu o to, w jaki sposób widziana jest osoba samego siebie, a także jak osiągnięcia i porażki postrzegane są przez innych. Obraz JA nie jest bowiem w pełni obiektywny. Bogdan Wojciszke pisze, że samoocena jest „afektywną reakcją na samego siebie”, co oznacza, że początkowe emocjonalne odebranie sytuacji przeradza się w intelektualną ocenę na swój temat. Zbiór przekonań na swój temat kreuje psychologiczny autoportret i stanowi o poczuciu własnej wartości. Może być no ono mierzone w dwóch wymiarach – wysokości i pewności, dlatego też wyróżniana jest samoocena:
– zawyżona i pewna,
– zawyżona i niepewna,
– zaniżona i pewna,
– zaniżona i niepewna.
Problem zaniżonego poczucia własnej wartości
Zniekształcone myślenie może stać się przyczyną wielu problemów z pewnością siebie. Rzutuje ono na przeżywanie emocji, odczuwaną motywację, relacje z innymi ludźmi i ogólne samopoczucie. Osoby z zaburzonym poczuciem własnej wartości nie określają się jako szczęśliwe i mają problem z częstszym doświadczaniem negatywnych odczuć. Prowadzi to do znaczącego obniżenia jakości życia, a nawet stanów depresyjnych. Posiadają mniejszą motywację, dlatego jakiekolwiek trudności prowadzą do rezygnacji. Natomiast osiągnięcia są deprecjonowane. Stąd cele wybierane są nieadekwatnie do możliwości: zbyt łatwe, ze względu na niemożność docenienia własnych umiejętności lub zbyt trudne, aby posiadać usprawiedliwienie potencjalnej porażki.
Postrzeganie siebie a relacje z innymi ludźmi
Osoby z niską samooceną w relacji z otoczeniem są pełne obaw. Boją się oceniania, krytyki, odrzucenia, co może prowadzić do wycofania. Często powodem takiego zachowania jest zaszczepienie niepewności jeszcze w dzieciństwie, przez co żadny sukces lub osiągnięty status nie dają poczucia spełnienia. Zwykle wybierają one ścieżkę unikania, ciągłego udowadniania swojej wartości lub dopasowywania się do otoczenia. Przedkładają potrzeby innych nad własne, domyślając się ich, zanim ktokolwiek je zasygnalizuje oraz wypełniają czyjeś obowiązki, nie stawiając granic. Czują presję uszczęśliwiania wszystkich wokół i gotowość do niesienia pomocy. Wymaga to ogromnych kosztów energetycznych i często wiąże się z rozczarowaniem.
Posiadając problem związany z zaniżoną samooceną, warto udać się po pomoc do specjalisty. Nauka uniezależniania oceny własnej osoby od opinii innych, trening asertywności i wspólne szukanie dowodów, na to, że jest się wystarczającym, pozwala na odrzucenie lęku przed odrzuceniem i podniesienie odczuwanej jakości życia.
Learn More
Czym jest zdrowie psychiczne i dlaczego jest takie ważne?
Czy brak objawów choroby jest równoznaczny ze zdrowiem psychicznym? Przyjmując tylko potoczne rozumienie tego terminu, wiele osób pokiwałoby twierdząco głową. Jednak zagadnienie dobrostanu psychicznego jest o wiele bardziej złożone. Czym ono tak naprawdę jest i dlaczego odgrywa znaczącą rolę w życiu każdego człowieka? W jaki sposób można o nie zadbać u siebie i innych? Co zrobić, jeśli nastąpiła niepokojąca zmiana w samopoczuciu lub zachowaniu?
Definicja zdrowia psychicznego – czym właściwie jest?
Przytoczona wcześniej próba przedstawienia zdrowia psychicznego jako braku niepokojących objawów psychopatologii jest przykładem definicji negatywnej. Obecnie coraz częściej zostaje ona zastępowana przez definicję pozytywną, szerzej prezentującą obszar, który obejmuje. Przykładem może być propozycja Marii Jahody, według której osoba zdrowa psychicznie potrafi przystosować się do otoczenia z zachowaniem własnej integralności i świadomości odczuć i potrzeb. Postrzega siebie i świat adekwatnie do sytuacji, potrafi rozwijać swój potencjał. Ponadto stara się nawiązywać i wzmacniać relacje międzyludzkie. Jak widać, określenie zdrowia psychicznego wymaga spojrzenia na wielowymiarowość tego zjawiska. WHO podkreśla, że jest to dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny człowieka. Nie podaje jednak jednej, oficjalnej definicji, ze względu na złożoność problemu i odmienne postrzeganie wynikające z różnic kulturowych.
Działania profilaktyczne – jak dbać o dobre samopoczucie?
Choć zdrowie psychiczne dotyczy każdego, to dopiero od niedawna obok profesjonalnego dbania o ciało, świat zauważył potrzebę zadbania o umysł. Podobnie jak w przypadku prawidłowej kondycji fizycznej organizmu, łatwiejsza i korzystniejsza jest profilaktyka niż leczenie. Codzienna regulacja nastroju, radzenie sobie ze stresem, czy utrzymywanie prawidłowych relacji z innymi wymagają energii i zaangażowania, jednak mają fundamentalne znaczenie w utrzymaniu dobrostanu psychicznego. Na ich pielęgnację składają się codzienne, drobne czynności:
– dbanie o kondycję fizyczną (aktywność ruchowa i właściwa dieta),
– kontrola stresu, ćwiczenia oddechowe, medytacja, modlitwa lub wyciszenie,
– nauka asertywności, praca nad poczuciem własnej wartości, wizualizacja,
– poświęcenie czasu dla siebie, realizacja pasji, rozwój zainteresowań,
– dbanie o relacje z innymi, otrzymywanie i okazywanie wsparcia.
Sytuacje kryzysowe – co robić, gdy zachodzi niepokojąca zmiana?
Zdrowie psychiczne jest homeostazą, równowagą, w której powinien znajdować się organizm. Jeśli natomiast w samopoczuciu, odczuwaniu lub zachowaniu zachodzi niepokojąca zmiana, warto sprawdzić, czy może to być sygnał, że coś jest nie w porządku. Wśród objawów mogą znaleźć się: problemy z koncentracją, snem, apetytem, zakłócenia w relacjach, izolowanie się, czy wybuchowość. Nie ma jednoznacznego momentu, w którym złe samopoczucie jest jednoznacznym symptomem problemu, jednak warto udać się po pomoc, gdy trwa ono dłuższy czas lub zaczyna przeszkadzać w wypełnianiu codziennych obowiązków i powoduje komplikacje w codziennym życiu. Warto pamiętać, żeby zawsze można zgłosić się po pomoc do psychologa, psychoterapeuty, psychiatry lub interwenta kryzysowego.
Learn More
Nałogi – czym są? Jak sobie z nimi radzić i gdzie szukać pomocy?
Z pewnością wielu z nas niejednokrotnie pomyślało, że zbyt często robi zakupy i wydaje pieniądze, zbyt często pije alkohol, spędza za dużo czasu w pracy, przy telefonie lub grając na komputerze. Rozważanie problematyki nałogów nasuwa refleksje na temat pędu naszego życia, natłoku obowiązków i wzrastających wymagań wobec siebie. Dłuższa praca, mniej czasu na odpoczynek, na spędzanie czasu ze znajomymi stają się standardami. W takich warunkach coraz łatwiej kształtują się dysfunkcjonalne wzorce zachowań i sposoby radzenia sobie z brakiem akceptacji i trudnymi emocjami.
Nałogiem nazwiemy stan zaburzenia psychicznego i fizycznego zdrowia. Stan ten jest nabyty, objawia się odczuwaniem przymusu używania określonych substancji psychoaktywnych, takich jak np. alkohol, czy też wykonywaniem danej czynności, np. uprawieniem hazardu.
Silne pragnienie zażywania substancji psychoaktywnych dotyczy używania alkoholu, leków, nikotyny lub narkotyków (kokaina, heroina) celem stymulowania receptorów mózgowych. Nałogi behawioralne, czyli np. uprawianie hazardu, nałogowe robienie zakupów, uprawianie seksu, problemowe korzystanie ze świata wirtualnego kształtują stan psychiczny, który pozwala osobie kumulować przyjemność, a z kolei rozładowywać nieprzyjemne emocje i pobudzenie fizjologiczne. Zarówno substancja psychoaktywna, jak i konkretna czynność mogą prowadzić do coraz większej koncentracji na obiekcie, a osoba zaczyna odczuwać cierpienie na wielu płaszczyznach swojego życia: fizycznej, rodzinnej, emocjonalnej, zawodowej.
Często osoba pochłonięta nałogiem nie dostrzega swojego problemu, a sygnały ostrzegawcze docierają od rodziny lub znajomych. Wskazówkami, które mogą pomóc w rozpoznaniu nałogu są:
- Zaabsorbowanie daną czynnością lub substancją – dany obiekt dominuje w myśleniu i zachowaniu osoby, nasila się chęć kontaktu z daną substancją lub pragnienie podjęcia określonego zachowania.
- Modyfikacja nastroju – substancja lub zachowanie pozwalają na poprawę nastroju, przyjemne uspokojenie się lub pobudzenie, odsunięcie przykrych emocji i doznań.
- Wystąpienie tolerancji – zauważa się konieczność zwiększania dawki substancji lub częstości zachowania w celu uzyskania pożądanego efektu.
- Występują objawy odstawienne, czyli przykre stany w zakresie emocji, fizjologii na skutek ograniczenia lub zaprzestania zachowania czy używania substancji.
- Nałóg staje się przyczyną konfliktów w sferze rodzinnej, społecznej czy zawodowej.
- Mogą występować nawroty, czyli tendencje do powtarzania wcześniej ukształtowanych schematów działań czy używania środków psychoaktywnych.
Osobie zmagającej się z nałogiem bardzo trudno jest samodzielnie poradzić sobie z problemem, dlatego zaleca się wizytę u specjalisty. Pierwszym krokiem ku skutecznej terapii jest uznanie istnienia problemu oraz bezsilności wobec zaburzenia. W czasie terapii pacjent ma możliwość wprowadzenia w życie wielu zmian, które pozwolą mu na funkcjonowanie wolne od nałogu. Spotkania terapeutyczne dają również szansę na modyfikację sposobów myślenia, regulowania emocji, zachowania oraz relacji z ważnymi osobami w życiu.
Learn More
Zabawa z bOblesami, czyli warsztaty sensomotoryczne “Zwierzątkowo”
Naturalnymi potrzebami dziecka są ruch oraz zabawa. Stanowią one niezbędną podstawę rozwojową każdego malucha. Motoryka ma wpływ na prawidłowy rozwój – wspiera umiejętność koncentracji uwagi, naukę czytania, pisania i poznawania otaczającego środowiska. Zabawa daje dziecku możliwość ćwiczenia zdolności komunikowania się z innymi ludźmi. Zwierzątkowo powstało, aby wspierać prawidłowy rozwój dzieci, które zmagają się z takimi wyzwaniami jak m. in. autyzm, Zespół Aspergera, nadpobudliwość ruchowa czy lękowość. Projekt ten ma na celu rozwiązywanie edukacyjnych, wychowawczych i społecznych trudności dziecka. Są to jedyne w Polsce zajęcia dla dzieci w formie wesołej zabawy z wykorzystaniem duńskich bOblesów, czyli zabawek sensomotorycznych w kształcie zwierzątek.
Zwierzątkowo to seria zajęć z elementami zarówno pracy wychowawczej jak i sensomotoryki. Dają one możliwość usprawnienia komunikacji dziecka z rówieśnikami i pozwalają na rozładowanie emocjonalnego napięcia. W sferze motoryki dużej poprawiają koordynację przestrzenną, zaś w sferze motoryki małej przygotowują do umiejętności czytania i pisania. Zajęcia te wspierają u dziecka poczucie pewności siebie i poprawiają jego samoocenę. Ponadto dają możliwość opanowania umiejętności niezbędnych do koncentracji uwagi oraz komunikacji z innymi osobami, co z kolei wspomaga proces wychowawczy, pogłębiając więź z rodzicami i opiekunami.
Na wczesnych etapach edukacji najłatwiej jest wspomagać dziecko w trudnościach i wyzwaniach, które w późniejszym czasie szkolnym mogą być trudne do przepracowania. W związku z tym terapia zajęciowa Zwierzątkowo skierowana jest zarówno do najmłodszych dzieci, które rozpoczynają etap przedszkolny, jak i do tych starszych, które wkraczają już w progi szkolne. Podczas zajęć dzieci przy użyciu wielkich kolorowych puzzli budują różnorodne struktury, takie jak domki, tory przeszkód, wieże czy kołyski. Każda forma tej zabawy ma podłoże terapeutyczne i prowadzona jest tak, aby dziecko w bezpiecznej przestrzeni mogło przeżyć swoje lęki, niepokój lub gniew, nauczyć się rozumieć te odczucia i panować nad nimi. Każde spotkanie małych uczestników podczas zajęć uczy je kontaktu interpersonalnego, rozpoznawania potrzeb własnych oraz innych osób.
Zajęcia mogą się odbywać zarówno w formie indywidualnej jak i grupowej.
Zwierzątkowo to autorski projekt pedagoga, socjoterapeutki i terapeutki zajęciowej z dziesięcioletnim doświadczeniem w pracy z dziećmi – p. Marii Kudroń.
Panią Marię Kudroń oraz Zwierzątkowo poznacie bliżej klikając w link:
Learn More
Słuchać i być słuchanym, czyli świadome porozumiewanie się z dzieckiem
Pielęgnowanie rozwoju umiejętności komunikacji dziecka jest istotnym czynnikiem jego właściwej adaptacji do otoczenia. Ponadto ma znaczący wpływ na codzienne budowanie wspólnej więzi, co przekłada się na odpowiednie zrozumienie emocji własnych i innych osób. Zatem jakie elementy są kluczowe w odpowiednim porozumiewaniu się z dzieckiem?
Język skrótowy czy opisowy?
Podobnie jak w codziennych sytuacjach należy dostosować formę wypowiedzi do odbiorcy, miejsca czy zdarzenia, tak i komunikacja z dzieckiem musi zależeć od jego wieku, umiejętności i rodzaju treści, która ma mu być przekazana. Kluczowym jest wybór odpowiedniego kodu językowego przez dorosłego. Skrótowy jest z definicji ograniczony, co nie oznacza, że jest mniej wartościowym. Stanowi szybki i jasny sposób przekazywania sobie informacji poprzez proste komunikaty typu „Podaj mi to”, „Zanieś tam, gdzie zwykle”. Świadczy on o uczeniu się wspólnego rozumieniu jakiegoś zjawiska, dzięki czemu porozumiewanie może opierać się o spojrzenie, gest, czy pojedyncze słowa. Kod opisowy jest natomiast bardziej rozwinięty, ponieważ pojawiają się w nim rozbudowane zdania. Jest on konieczny w sytuacjach wieloznacznych, wymagających logicznej argumentacji, czy doprecyzowania znaczenia. Takie komunikaty, jak „Zachowuj się ciszej, bo możesz obudzić siostrę”, mają za zadanie dokładnie wytłumaczyć zdarzenie i oczekiwaną reakcję. Dzięki nim dziecko zaczyna lepiej rozumieć otaczającą go rzeczywistość.
Zadawanie pytań i udzielanie odpowiedzi
W podtrzymywaniu każdej konwersacji znaczącą rolę odgrywają pytania. Umiejętność ich dobrego stawiania nadaje rozmowie dynamiki i wartości. W porozumiewaniu się z dzieckiem mają one szczególne znaczenie, ponieważ dzięki nim młody człowiek dowiaduje się wszystkiego o świecie, a także nawiązuje pierwsze relacje. Istotnym jest, by zarówno na nie odpowiadać, jak i kreować sytuacje, które będą motywować do stawiania kolejnych. Warto wykorzystywać prośby, które zachęcą do rozwinięcia podjętego tematu. Prośby ogólne jak np. „Nie rozumiem. Możesz powtórzyć?” sygnalizują, że dorosły aktywnie słucha i szczerze oczekuje odpowiedzi. Prośby o potwierdzenie cechują się powtórzeniem wypowiedzi dziecka i zapytaniem o poprawność zrozumienia. Natomiast można również poprosić o dodatkowe informacje lub uzupełnienie wypowiedzi. Dzięki temu dziecko ma możliwość wyrażenia swoich myśli i podzielenia się swoją opinią, co buduje jego światopogląd i pewność siebie.
Aktywne słuchanie
Umiejętność aktywnego słuchania i adekwatnego reagowania stanowi zachęcenie do kontynuowania wypowiedzi. Warto, by słuchanie odbywało się nie tylko poprzez przyjęcie i zrozumienie słów, ale także poprzez przyjęcie odpowiedniej postawy. Spójność komunikatów werbalnych i niewerbalnych daje poczucie stabilności i pewności, co umożliwia swobodny dialog. Rozwój językowy i poznawczy dziecka przebiega sprawniej, gdy dorosły reaguje na jego spojrzenia, gesty, zmiany mimiczne, wokalizacje. W ten sposób młody człowiek ma możliwość nauczyć się, które sygnały przyciągają uwagę oraz lepiej zrozumieć jego otoczenie. Dorosły powinien utrzymywać kontakt wzrokowy, obdarzać akceptującym uśmiechem, czy też potakująco kiwać głową. Pozwala to lepiej zrozumieć intencje dziecka, które powinno być postawione w roli kompetentnego źródła informacji. Niezależnie od popełnianych błędów, dziecko powinno mieć możliwość zaprezentowania informacji, których dorosły nie zna.
Learn More
Jak rozmawiać z dzieckiem? Podstawy skutecznej komunikacji
Budowanie każdej relacji musi opierać się o właściwą komunikację. Więź z dzieckiem nie jest wyjątkiem, dlatego warto od początku pielęgnować umiejętność dzielenia się przeżyciami, myślami i uczuciami. Jak jednak sprawić, by mały człowiek dobrze zrozumiał kierowane do niego słowa? Czy istnieje sposób, żeby właściwie interpretować sygnały pociechy? Warto pochylić się nad tym tematem, by stworzyć możliwość codziennego, wzajemnego poznawania się w swobodnej i życzliwej atmosferze.
O wadze słów i gestów
Komunikacja dorosłego z dzieckiem jest charakterystyczna ze względu na różnice sytuacji życiowych obu stron. Osoba dorosła posiada już większy bagaż doświadczeń i bogatsze umiejętności językowe niż młody człowiek, który dopiero uczy się wyrażania swoich potrzeb i emocji. Jednak wspólnym mianownikiem każdej komunikacji, niezależnie od wieku uczestników biorących w niej udział, jest jej werbalny i niewerbalny charakter. Wypowiadane słowa i pokazywane gesty są sygnałami odbieranymi przez otoczenie. Dziecko, które poznaje otaczającą go rzeczywistość, zwraca uwagę na to, w jaki sposób kierowane są do niego komunikaty. Wypowiadane zdania powinny być zatem jasne i zrozumiałe, żeby mogło ono przyswoić informację i wypracować odpowiedni schemat zachowania. Wszelkie niedopowiedzenia lub oznaki pretensji zamiast wywołania właściwej reakcji, spowodują, że dziecko może zacząć odzwierciedlać zachowanie dorosłego, który uzna je za niepożądane. Podobną moc co słowa posiada mimika, gesty i cała mowa ciała. Otwarta i skierowana do pociechy postawa zachęca do wypowiedzi, podobnie jak uśmiech i łagodny ton głosu. Ważne jest, by zachować równowagę między przyjacielskim a dyscyplinującym charakterem relacji.
Rola nastawienia i otoczenia
Postawa, która jest przyjmowana przed rozpoczęciem rozmowy, staje się kluczowa w całym jej przebiegu. Istotnym jest zadbanie o to, by poświęcić pełną uwagę dziecku, które chce podzielić się swoimi myślami. Dobrym pomysłem jest odłożenie telefonu, przerwanie wykonywanej czynności, pokazanie skupienia w spojrzeniu. Warto pozostać otwartym na zdanie dziecka. Założenie z góry swojej racji lub zakotwiczenie w swoich poglądach, a do tego nieustanne powtarzanie ich młodemu rozmówcy może przekreślić możliwość jego pełnego zrozumienia i doprowadzić do pojawienia się samospełniającej się przepowiedni. Lepiej zadawać pytania i dać czas na przemyślenie, które pozwoli rozwinąć umiejętność korygowania spojrzenia na świat. Z drugiej strony ważnym aspektem, czyniącym rozmowę wartościową jest asertywność osoby dorosłej. Przy zachowaniu pełnej życzliwości, istotna jest także umiejętność mówienia „nie” i jego ewentualnego argumentowania. Stanowcze wytyczanie granic pozwala dziecku zrozumieć obowiązujące zasady, a także nauczyć się pilnowania swoich własnych, by w przyszłości inni również je respektowali.
Istotność emocji
Emocje są kwintesencją złożoności natury ludzkiej. Nic dziwnego, że czasem korzystnie wpływają na prowadzony dialog, a czasem znacząco go utrudniają. Na początku można tylko obserwować zachowanie dziecka, bez oceniania jego poczynań. Powstrzymanie się od uzupełniania wypowiedzi i ich nadinterpretacji zapewnia większą swobodę przepływu myśli. Przy trudnościach można dopytać się, co młody rozmówca właściwie czuje i nazwać na głos te emocje. Dzięki temu łatwiejsze będzie zrozumienie ich źródła lub szukania rozwiązania problematycznej sytuacji. Równie ważnym jak zorientowanie się w odczuciach dziecka, jest także szczere pokazywanie własnych emocji. Mówienie o nich pokazuje, że są one naturalnym towarzyszem codziennych dni każdego człowieka. Jeśli pojawi się ich za dużo, należy dać czas na odnalezienie spokoju, by wrócić do wspólnej rozmowy.
Learn More